Erfbelasting berekenen voor langstlevende

Ben je getrouwd en wil je weten hoeveel erfbelasting jouw partner moet betalen als jij als eerste overlijdt? In dit artikel lees je hoe je de erfbelasting voor de langstlevende berekent én hoe je met een slim testament – zoals een opvullegaat – kunt besparen. We nemen je stap voor stap mee aan de hand van een rekenvoorbeeld.

Hoe werkt de erfbelasting voor de langstlevende?

Sinds 2003 geldt in Nederland het langstlevende erfrecht. Als je gehuwd bent en overlijdt zonder testament, gaat de volledige erfenis automatisch naar je partner. De kinderen krijgen een geldvordering op de langstlevende, die pas opeisbaar is na diens overlijden. Over de waarde van deze vorderingen wordt echter wél direct erfbelasting geheven. De langstlevende moet die belasting voorschieten, ook al ontvangt hij of zij het geld pas veel later terug via de nalatenschap.

De fiscale vrijstelling voor partners en kinderen

Iedere erfgenaam heeft een eigen vrijstelling. In 2025:

• Partner: tot € 804.698 vrijgesteld
• Kind: € 25.490 vrijgesteld

Door slim gebruik te maken van deze vrijstellingen kun je erfbelasting beperken. In een standaardverdeling zonder testament benut je de hoge vrijstelling van de langstlevende vaak onvoldoende, terwijl de kinderen meteen erfbelasting verschuldigd zijn. Het opvullegaat is hiervoor een oplossing.

Een rekenvoorbeeld

We gaan uit van een echtpaar van 75 jaar, gehuwd in gemeenschap van goederen, met twee kinderen. Hun gezamenlijke vermogen is € 600.000, waarvan de helft (€ 300.000) de nalatenschap vormt na overlijden van één van beiden.

Vermogensopbouw:

• WOZ-waarde woning: € 750.000
• Hypotheek: € -200.000
• Auto: € 25.000
• Spaargeld: € 25.000

Totaal vermogen: € 600.000

Nalatenschap bij overlijden: € 300.000

Verdeling van de erfenis zonder testament

Bij overlijden zijn er drie erfgenamen: de langstlevende partner en twee kinderen. Ieder erft € 100.000. Maar: de volledige erfenis wordt toegedeeld aan de langstlevende. De kinderen krijgen in ruil een vordering van € 100.000 per persoon op de langstlevende.

Hoe werkt de afwaardering?

Omdat de kinderen hun erfenis pas na overlijden van de langstlevende krijgen, mag je de vordering afwaarderen voor de erfbelasting. Bij een langstlevende van 75 jaar geldt een afwaardering van 30%. De fiscale waarde van de vordering is dan € 70.000 per kind.

De fiscale verkrijgingen zijn:

• Kind 1: € 70.000
• Kind 2: € 70.000
• Langstlevende: € 160.000 (300.000 - 140.000 vorderingen)

Erfbelasting zonder opvullegaat

• Vrijstelling kinderen: € 25.490 per kind
• Belast deel per kind: € 44.510
• Tarief (10%): € 4.451 erfbelasting per kind

Totaal erfbelasting: € 8.902

Dit bedrag moet de langstlevende partner in één keer betalen, ondanks dat hij of zij de volledige erfenis ontvangt.

Hoe voorkomt een opvullegaat deze erfbelasting?

Met een opvullegaat geef je de langstlevende partner een extra deel uit de erfenis, zolang er ruimte is binnen zijn of haar vrijstelling. Hierdoor wordt het erfdeel van de kinderen kleiner, en blijven hun fiscale vorderingen onder de vrijstelling. Resultaat: geen erfbelasting bij het eerste overlijden.

In ons voorbeeld:

• Kind 1: € 36.414 (nominaal), fiscale waarde na 30% afwaardering = € 25.490
• Kind 2: idem
• Langstlevende: € 100.000 + opvullegaat + afwaardering kinderen = € 249.020

Omdat niemand boven de vrijstellingen uitkomt, is de totale erfbelasting € 0.

Waarom is dit belangrijk voor de langstlevende?

Zonder opvullegaat moet de langstlevende vaak duizenden euro’s erfbelasting betalen, terwijl hij of zij niet meer contant geld ontvangt. Vooral als het vermogen vastzit in de woning kan dat tot financiële problemen leiden. Met een goed opgesteld testament voorkom je dit.

Tip: combineer je testament met een levenstestament

Met een levenstestament geef je als stel volmachten aan elkaar én aan de kinderen. Zo kunnen zij – mocht één van jullie wilsonbekwaam worden – toch belangrijke beslissingen nemen, zoals de verkoop van het huis of het doen van schenkingen. Daarmee kun je ook in de tweede fase erfbelasting besparen.

Wil je een concreet rekenvoorbeeld zien van hoeveel erfbelasting je bespaart met een opvullegaat? Lees dan ook: Zoveel erfbelasting bespaart een opvullegaat bij een vermogen van € 600.000.