Wanneer moet je erfbelasting betalen?

1. Wat is erfbelasting?

Erfbelasting is de belasting die moet worden betaald over een erfenis van de overledene.  

Een erfenis bestaat uit alle bezittingen én schulden die de overledene achterlaat. De erfbelasting wordt berekend over de waarde van alle bezittingen minus de schulden van de overledene op het moment van overlijden.  

Afhankelijk van je relatie met de overledene, hoef je over een deel van de erfenis die je krijgt geen erfbelasting te betalen. Dit is de vrijstelling erfbelasting waarbij een bepaald erfbelastingtarief geldt.  

Erfbelasting is ook wel bekend onder de naam ‘successierecht’. De wet die nu de erfbelasting regelt, heet nog steeds de Successiewet 1956. 

Als de overledene in Nederland woonde toen hij overleed, komt de Nederlandse erfbelasting in beeld. Dit geldt ook als de overledene een Nederlandse nationaliteit had en korter dan 10 jaar in het buitenland woonde voor het overlijden.

2. Wanneer hoef je geen erfbelasting te betalen?

Als de erfenis die iemand krijgt lager is dan de vrijstelling, dan hoeft er geen erfbelasting te worden betaald. Maar ook als je meer erft dan de vrijstelling, zijn er bepaalde situaties waarin je geen (of minder) erfbelasting betaalt, bijvoorbeeld: 

1. Soms krijgt een erfgenaam een eenmalige uitkering van de werkgever van de overledene. Je betaalt daarover geen erfbelasting als de uitkering eenmalig is én niet hoger dan 3 keer het laatste maandloon van de overledene. 
2. Krijg je als partner van de overledene een nabestaandenpensioen? Dan betaal je daarover geen erfbelasting. Wel word je vrijstelling voor de erfbelasting lager. Je moet de waarde van het nabestaandenpensioen aftrekken van je vrijstelling (zie hieronder de partnervrijstelling). Je houdt altijd een vrijstelling over van ruim € 186.915 (2023). 
3. Over een erfenis verkregen uit het buitenland betaal je in Nederland geen erfbelasting als de overledene geen Nederlander is. Was de overledene wél een Nederlander en woonde hij of zij meer dan 10 jaar in het buitenland? Dan betaal je evenmin erfbelasting in Nederland.
4. Een ANBI-instelling (kort gezegd: een goed doel dat aan bepaalde voorwaarden voldoet) betaalt geen erfbelasting.

3. Wanneer moet je wel erfbelasting betalen?

Met uitzondering van de hiervoor genoemde situaties, moet iedereen die meer erft dan de voor hem of haar geldende vrijstelling, erfbelasting betalen.

a. Hoe wordt erfbelasting berekend?

De erfbelasting moet worden betaald over de waarde van de erfenis. Dit is de waarde van alle bezittingen minus de schulden van de overledene op het moment van overlijden. Als het gaat om een geldbedrag dat op een bankrekening staat, is de waarde daarvan makkelijk vast te stellen. Bij (onroerende) goederen is dat anders.

Koopwoning erven

Als je enig erfgenaam bent van een koopwoning, dan kun je de woning zelf gaan bewonen, verkopen of verhuren. Als er meerdere erfgenamen zijn, kan een van de erfgenamen de overige erfgenamen bijvoorbeeld uitkopen en de woning verkrijgen. De woning kan ook worden verhuurd. Vaak wordt de woning verkocht en worden de erfgenamen uit de opbrengst voldaan.  

Als je een erfenis met koopwoning verkrijgt, dan ben je ook aansprakelijk voor de hypotheekschuld die op de woning rust. Soms is er een overlijdensrisicoverzekering waarmee na overlijden een deel van de schuld wordt afgelost.  

Als de woning wordt verkocht, dan wordt de erfbelasting berekend over de WOZ-waarde van het huis minus de hypotheekschuld. Als de woning wordt verhuurd of je gaat er zelf in wonen, betaal je daarover inkomstenbelasting (box 3, resp. box 1). 

Auto erven

De waarde van de auto wordt berekend op grond van de ANWB/BOVAG koerslijst.

Andere goederen erven

Meestal geldt de marktwaarde. De Belastingdienst heeft een handig overzicht hoe de waarde van goederen wordt berekend.

* Samenwonenden moeten aan bepaalde vereisten voldoen zoals een notarieel samenlevingscontract. Lees hierover meer op de website van de belastingdienst 

** Je hebt recht op de hogere vrijstelling voor kinderen met een beperking als je voldoet aan deze twee voorwaarden: (i) je werd voor 50% of meer door de overledene onderhouden, en (ii) je bent door de beperking niet in staat om met werk de helft te verdienen van wat personen zonder beperking van dezelfde leeftijd kunnen verdienen.

5. Besparen op erfbelasting

Er zijn verschillende manieren om te besparen op de erfbelasting. Wij bespreken de volgende vier clausules die je in je testament kunt opnemen: opvullegaat, kleinkindlegaat, renteclausule en goede doelen laten erven. Buiten het testament is het belangrijk om - als je een partner hebt - te zorgen dat je fiscaal partners van elkaar bent. Ten slotte kan schenken (al dan niet op papier) een mooie manier zijn om te besparen op erfbelasting. 

Bij NuNotariaat regel je twee gelijke testamenten voor slechts € 449. Daarin zijn de onderstaande maatregelen waarmee je op erfbelasting en zorgkosten bespaart automatisch opgenomen.  

1. Vul online je gegevens in en leg afspraken vast.

2. Je gegevens worden door ons verwerkt in een officiële notariële akte.   

3. Vervolgens kun je bij een van de 54 aangesloten notariskantoren, je testament ondertekenen. 

Vraag het gratis en vrijblijvende informatiepakket op of ga naar www.nunotariaat.nl 

a. Opvullegaat 

Het opvullegaat is in eerste instantie een instrument om erfbelasting na het overlijden van de eerste partner uit te stellen. Als er kinderen zijn, dient de langstlevende partner direct na het overlijden van de partner, erfbelasting over de erfenis van de kinderen te betalen als deze erfenis hoger is dan de vrijstelling (zie hiervoor: € 22.918). Dit is het gevolg van de langstlevende regeling waarbij de partner en kinderen erven, maar de kinderen de erfenis pas kunnen opeisen als beide ouders zijn overleden.

De langstlevende ouder blijft volledig gerechtigd tot al het vermogen, maar dient wel reeds af te rekenen over de erfenis (vordering) van de kinderen. De kinderen en de ouder erven elk een gelijk deel. De koopwoning telt mee bij de berekening van de waarde van de erfenis. Veel mensen hebben vermogen opgebouwd in de woning. Echter, dat geld zit ook vast in de woning want de langstlevende ouder woont vaak zelf nog in dit huis. Het is belangrijk om de erfenis zo te verdelen, dat het betalen van de erfbelasting over de erfenis van de kinderen kan worden uitgesteld. Het geld is immers niet vrij voor handen. Het opvullegaat faciliteert dit.

Met de toepassing van het opvullegaat kan echter ook op erfbelasting worden bespaard. Dit is met name aan de orde als de verwachting is dat het vermogen na het tweede overlijden kleiner is dan bij het overlijden van de eerste partner. Na het eerste overlijden wordt over de gehele erfenis van de overleden ouder afgerekend. De vraag is of dat realistisch is. De langstlevende ouder zal wellicht een deel van de erfenis toch besteden, denk met name aan kosten voor zorg of anderszins. Daarbij kan met een opvullegaat na het eerste overlijden, worden nagedacht over een optimale verdeling van de erfenis en deze naar eigen keuze verdelen. Je kunt dan een veel betere inschatting van de toekomst maken dan nu.

Het grote voordeel van het opvullegaat is dat je er pas uitvoering aan geeft na het overlijden van de eerste ouder. Je kunt dan kiezen over welk bedrag je reeds erfbelasting wilt betalen en over welk deel van de erfenis van de kinderen dit wordt uitgesteld. Ook kun je er nog steeds voor kiezen het opvullegaat helemaal niet toe te passen, bijvoorbeeld wegens veranderde wetgeving en tarieven. Wat dat betreft is het opvullegaat een "baat-het-niet-schaadt-het-niet-clausule". Dit in tegenstelling tot de tweetrapsmaking waarmee kinderen definitief bij het eerste overlijden worden onterfd en er geen ruimte is voor besparen op zorgkosten door middel van de AWBZ-clausule. Ten overvloede melden we nog dat de kinderen ook bij toepassing van het opvullegaat tweemaal de kindvrijstelling genieten.

Lees hier meer over besparen op zorgkosten met het testament: AWBZ-clausule.

b. Kleinkindlegaat

Zoals je kunt zien in de tabel met de tarieven en vrijstellingen, genieten niet alleen de kinderen een vrijstelling voor de erfbelasting van bijna € 23.000, maar geldt dat ook voor de kleinkinderen. Als er voldoende liquide vermogen is, kan het slim zijn in het testament een kleinkindlegaat op te nemen. Het kleinkindlegaat is een legaat in geld, veelal ter grootte van de vrijstelling. Het heeft betrekking op alle huidige en toekomstige kleinkinderen. Er kan afgesproken worden dat dit legaat uitgekeerd wordt na het overlijden van de langstlevende ouder. Als de kleinkinderen minderjarig zijn, is het slim om een kleinkindlegaat eventueel te combineren met bewind. NuNotariaat biedt het kleinkindlegaat tegen meerprijs aan. Meestal € 125 euro excl. btw voor het toevoegen aan twee akten. De combinatie met bewind is ook mogelijk. Voor informatie mail je: info@nunotariaat.nl.

c. Renteclausule in het testament

Bij een testament kan in geval van de wettelijke verdeling een rentepercentage worden vastgesteld. Dit heeft onder meer een fiscale reden. Bij het overlijden van de langstlevende echtgenoot kunnen de vorderingen van de kinderen met de daarover verschuldigde rente op diens nalatenschap in mindering worden gebracht. De akten van NuNotariaat faciliteren dit bij aangifte erfbelasting na het eerste overlijden en de rente naar keuze kan worden vastgesteld.

d. Goede doelen laten erven

Goede doelen zijn vrijgesteld van erfbelasting. Je kunt aan goede doelen nalaten door hen aan te wijzen als erfgenaam. Het is ook mogelijk een geldbedrag aan een goed doel na te laten (een legaat). Bij NuNotariaat kan ervoor worden gekozen om na te laten aan een goed doel.

e. Fiscaal partnerschap

Fiscaal partners voor de erfbelasting genieten een vrijstelling voor de erfbelasting van ruim € 723.000. Je bent automatisch fiscaal partners voor de erfbelasting als je bent gehuwd of geregistreerd partners bent. Ben je dat niet, maar woon je bijvoorbeeld ongehuwd samen, zorg er dan voor met een samenlevingscontract dat je alsnog aangemerkt wordt als fiscaal partner. Lees hierover meer: Samenwonen en recht op partnervrijstelling voor de erfbelasting.

f. Schenken

- Schenken op papier

Bij een schenking op papier leg je in een overeenkomst vast dat je na overlijden een bedrag schenkt. Deze akte staat los van het testament en moet je separaat regelen bij de notaris. Schenken op papier is handig als je het bedrag nu niet kan missen. Bijvoorbeeld omdat al je vermogen "vastzit" in de eigen woning. Veel ouders maken van deze mogelijkheid gebruik omdat zij op die manier vermogen kunnen overdragen aan de kinderen zonder dat daarover erfbelasting hoeft te worden betaald. Anders gezegd: het bedrag dat de ouders op papier schenken, telt niet mee met hun erfenis. Kinderen (en/of (kleinkinderen)) betalen daardoor minder erfbelasting.

De voorwaarden zijn:

• De schenking op papier moet in een notariële akte worden vastgelegd.  
• De ouders moeten elk jaar minimaal 6% rente betalen aan de ontvanger ((klein)kinderen). Het klinkt gek dat de schenker de rente moet betalen. Dit komt omdat de fiscus de schenking op papier ziet als een schuld. De kinderen hebben de schenking als het ware direct weer teruggeleend aan de ouders.

Als de ouders op papier meer schenken dan het vrijgestelde bedrag (per jaar € 6.035), dan dient over het meerdere schenkbelasting te worden betaald.

Omdat de schenking een schuld is, geeft de ouder dit op in de aangifte inkomstenbelasting. Ouders betalen daardoor als schenkers minder belasting over hun vermogen.

De schenking telt bij de kinderen juist het vermogen op, dat houdt in dat zij 1,2% belasting betalen over het geschonken bedrag.

- Schenken niet op papier

Het voordeel van schenken niet op papier, is dat je daarvoor niet naar de notaris hoeft. Kinderen genieten een jaarlijkse schenkingsvrijstelling van thans € 6.035. Dat bedrag kan dus per kind door de ouders worden geschonken zonder dat daarover belasting hoeft te worden betaald. Voor kinderen is het vaak heel fijn om daadwerkelijk toegang te hebben tot een geldbedrag. Voor de aankoop van een woning is het vrijgestelde bedrag eenmalig € 27.231 (wordt in 2024 afgeschaft). Lees over alle schenkingsvrijstellingsbedragen meer op de website van de belastingdienst. Het fiscale voordeel is dat tijdens leven dus al een deel van het vermogen van de ouders wordt overgedragen op de kinderen, zodat dit niet meer behoort tot het vermogen van de ouders en dus daarover geen erfbelasting meer hoeft te worden betaald.

Leest u meer op de website van de belastingdienst: belastingvrij schenken.

Bij NuNotariaat regel je twee gelijke testamenten voor slechts € 449. Daarin zijn de onderstaande maatregelen waarmee je op erfbelasting en zorgkosten bespaart automatisch opgenomen.

1. Vul online je gegevens in en leg afspraken vast.

2. Je gegevens worden door ons verwerkt in een officiële notariële akte.

3. Vervolgens kun je bij een van de 54 aangesloten notariskantoren, je testament ondertekenen.